Klasik Osmanlı Türkçesine Ait Bir Eser “Es-Selsebîl fî Evṣâfi’n-Nîl-i Mübâreke”

Abstract

Tarih boyunca insanların duygularını, düşüncelerini, dünyayı algılayışlarını yansıtan halk hikâyeleri, Türk halk edebiyatının önemli unsurlarındandır. Yazarları genellikle bilinmeyen, sözlü geleneği ve kültürü temsil ederek günümüze kadar devam ettirmekte olan halk hikâyeleri, Türklerin yaşadıkları coğrafyalarda diğer edebî türlerden ayrı bir yere sahiptir. Bu hikâyelerin konuları bakımından asıl kaynaklarını Türk halk kültürü teşkil etmektedir. Bunun yanında Arap, İran ve Hint kültürleri gibi diğer kültürlerin ürünleri de halk hikâyelerimize kaynaklık etmiştir. Söz konusu bu kültürlerde yaygın olan hikâyelerin konuları Türk yazarları tarafından ele alınıp yeniden işlenerek ortaya birçok eser konmuştur. Bu çalışmada tanıtacağımız eser de konu bakımından yabancı kültür ürünü olan eserlerden biridir. Telif tarihi belli olmayan, ancak yazım ve ses özelliklerine bakıldığında XVI. yüzyıl Klasik Osmanlı Türkçesine ait olduğunu düşündüğümüz “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” küçük bir halk hikâyesi kitabıdır. Mensur olan bu eserde Hâyid ibni Şâlûm’un Nil nehrinin kaynağına ulaşmak için çıktığı uzun yolculuk sırasında yaşadığı olağanüstü olay ve maceralar anlatılmaktadır. Eser, dinî özelliklere sahip olup sabır ve kararlılık gibi konularda halk için eğitici olması hedeflenerek sade ve yalın bir dille kaleme alınmıştır. Bu çalışmada yazarı bilinmeyen “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” adlı eserin fiziksel özellikleri, konusu, kaynağı, dili, imlâ ve ses özellikleri genel hatlarıyla değerlendirildikten sonra metnin çeviriyazıya aktarımı yapılarak tanıtılmıştır.Throughout history, folk tales reflect people's feelings, thoughts, and world perceptions, because of that they are an important element of Turkish folk literature. The folk tales, whose writers are generally unknown, which continue to represent oral tradition and culture, have a special place in Turkic lands. Turkish folk culture is the main source of these stories. Besides, the products of other cultures such as Arab, Iran and Indian cultures have been the source of our folk tales. The subjects of the stories that are common in these cultures are handled by Turkish authors and many works have been made. The work we will introduce in this study is one of the works of foreign culture. “es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke” is a work which we think it belongs to 16th century Classical Ottoman Turkish, because of its phonetical and orthographical attributes, and is a small folk story book. The events and adventures of Hâyid ibni Shâlûm during his long journey to reach the source of the Nile are described. The work has been written in a simple and lean language and has religious characteristics with the aim of teaching patience and determination to the people. In this study, the physical features, subject, source, language, spelling and sound features of the work named "es-Selsebîl fî Evsâfi’n-Nîl-i Mübâreke" was introduced and evaluated, then its text transcribed at the end.